تفسیر آیه هشتم سوره البینه

ان الذین امنوا و عملوا الصالحات اولئک هم خیر البریه

در این آیه خیریت را منحصر در مومنین کرده، که اعمال صالح مى کنند، همچنان که در آیه قبلى شریت را منحصر در کفار مى کرد، (و این انحصار از آوردن ضمیر (هم ) استفاده مى شود، چون اگر فرموده بود: (اولئک شر البریه ) معنایش این مى شد که ایشان بدترین خلقند، و این منافات نداشت با اینکه اشخاص دیگرى هم بدترین خلق باشند، ولى عبارتى که در آیه آمده معنایش این است که ایشان، آرى ایشانند بدترین خلق ).

 

جزاوهم عند ربهم... ذلک لمن خشى ربه

کلمه (عدن ) به معناى استقرار و ثبات است، پس جنات عدن به معناى بهشت هاى خالد و جاودانه است، و توصیف دوباره اش به اینکه خیر البریه در آن بهشت ها خالدند و ابدا خالدند تأکید همان جاودانگى است، که اسم (عدن ) بر آن دلالت داشت

(رضى اللّه عنهم ) - خدا از ایشان راضى است، و رضایت خدا از صفات فعل خداست و مصداق و مجسم آن همان ثوابى است که به ایشان عطا مى کند، تا جزاى ایمان و اعمال صالحشان باشد.

(ذلک لمن خشى ربه ) - این جمله علامت بهشتیان و آنانکه به سعادت آخرت مى رسند را بیان مى کند، مى فرماید: علامت خیر البریه و آنهایى که به جنات عدن مى رسند این است که از پروردگار خود ترس دارند. در جاى دیگر هم فرموده : (انما یخشى اللّه من عباده العلماء)، پس علم به خدا خشیت از خدا را به دنبال دارد، و خشیت از خدا هم ایمان به او را به دنبال دارد، یعنى کسى که از خدا مى ترسد، قهرا در باطن قلبش ملتزم به ربوبیت و الوهیت او است، و در ظاهر هم ملازم با اعمال صالح است.

این را هم بدان که مفسرین در تفسیر مفردات این آیات به شدت اختلاف کرده، اقوالى بسیار دارند که چون فایده اى در تعرض آنها نبود از نقل آنها و پاسخ دادن و اشکال کردن به آنها صرفنظر شد، خواننده مى تواند به تفسیرهاى مطول مراجعه نماید.

بحث روایتى

(چند روایت درباره اینکه مراد از (خیرالبریّه - بهترین مردم) امیرالمؤمنین (علیه السلم) و شیعیان اویند)

در تفسیر قمى در روایت ابى الجارود از امام ابى جعفر (علیه السلام) آمده که فرمود: منظور از کلمه (بینه ) رسول خدا (صلى اللّه علیه و آله و سلم) محمد (صلوات اللّه علیه ) است.

و در الدر المنثور است که ابن مردویه از عایشه روایت کرده که گفت : به رسول خدا (صلى اللّه علیه و آله و سلم) عرضه داشتم : یا رسول اللّه گرامى ترین خلق نزد خداى عزوجل کیست فرمود: اى عایشه مگر آیه شریفه (ان الذین آمنوا و عملوا الصالحات اولئک هم خیر البریه ) را نمى خوانى.

و در همان کتاب است که ابن عساکر از جابر بن عبد اللّه روایت کرده که گفت : نزد رسول خدا (صلى اللّه علیه و آله و سلم) بودیم که على (علیه السلام) از راه رسید، رسول خدا (صلى اللّه علیه و آله و سلم) فرمود: به آن خدایى که جانم به دست او است، این مرد و پیروانش ( شیعیانش ) تنها و تنها رستگاران در قیامتند، آنگاه این آیه نازل شد: (ان الذین آمنوا و عملوا الصالحات اولئک هم خیر البریه )، از وقتى که این آیه نازل شد اصحاب رسول خدا (صلى اللّه علیه و آله و سلم) هر وقت على را مى دیدند که دارد مى آید مى گفتند: خیر البریه آمد.

مؤلف: الدر المنثور این معنا را از ابن عدى از ابن عباس نیز نقل کرده، و نیز از این مردویه آورده.

و نیز تفسیر برهان آن را از موفق بن احمد - در کتاب المناقبش - از یزید بن شراحیل انصارى کاتب على (علیه السلام) از آن جناب روایت کرده و در عبارت یزید بن شراحیل چنین آمده : من از على شنیدم مى فرمود: رسول خدا (صلى اللّه علیه و آله و سلم) از دنیا مى رفت در حالى که سر آن جناب را به سینه ام تکیه داده بودم، در آن حال فرمود: یا على مگر نشنیدى کلام خداى عزوجل را که مى فرماید: (ان الذین آمنوا و عملوا الصالحات اولئک هم خیر البریه )، این (خیر البریه ) شیعیان تواند، موعدم و موعد شما حوض است، وقتى که تمامى امت ها براى حساب جمع مى شوند، شیعیان تو بنام و لقب پیشانى سفیدان خوانده مى شوند. و در مجمع البیان از مقاتل بن سلیمان از ضحاک از ابن عباس روایت کرده که در تفسیر کلمه هم خیر البریه گفته است : این آیه شریفه در باره على و اهل بیتش نازل شده.